1970 දශකයේ අග භාගයේදී ඇති වූ ලිබරල් ආර්ථිකයේ වර්ධනයත් සමඟම විදේශ විනිමය රෙගුලාසි ලිහිල් කිරීම්, වෙළඳ සහ සංචාරක සීමා කිරීම් මෙන්ම විදේශීය රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන සංඛ්‍යාවේ විශාල වර්ධනයක් ද ඇති විය. විදේශ ආධාර ගලා ඒමත් ප්‍රජා සහ ග්‍රාමීය සංවර්ධනය පුළුල් වීමත් සමඟම රට තුළ තවදුරටත් රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන ව්‍යාප්ත වීම සිදු විය. රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන රජය වෙනුවෙන්සුවිසල් කාර්යභාරයක් ඉටු කරනු ඇතැයි අපේක්ෂා කළ නිසාත්, එවායේ පරාර්ථකාමී ස්වභාවය නිසාත්, එම සංවිධානවල පැවැත්ම සහ ක්‍රියාකාරිත්වය රජය විසින් පිළිගනු ලැබීය.

රාජ්‍ය නොවන සංවිධානවල ක්‍රියාකාරිත්වය පාලනය කරන නිශ්චිත නීති සහ රෙගුලාසි මින් පෙර ශ්‍රී ලංකාව තුළ නොතිබුණි. නමුත් 1980 දී රජය විසින් ස්වේච්ඡා සමාජ සේවා සංවිධාන (ලියාපදිංචිය සහ අධීක්ෂණ) පනත පනවන ලද අතර එමගින් රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන ලියාපදිංචි කිරීමේ සහ ක්‍රියාකාරකම් අධීක්ෂණය කිරීමේ ක්‍රමයක් හඳුන්වා දීමට කටයුතුකරන ලදී. කෙසේ වෙතත්, මෙම පනත දැඩි ලෙස ක්‍රියාත්මක නොවූ අතර රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන ලියාපදිංචි කිරීම නිසි ලෙස සිදු නොවීය. එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන්, මහජනතාව සහ ඇතැම් රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන විසින්ම සිය සංවිධානවල නම්‍යශීලීභාවය සහ ස්වයං පාලනය අනිසි ලෙස භාවිතා කිරීම සහ මුදල් අවභාවිතය පිළිබඳව හඬ නැගීය. සත්‍යවශයෙන්ම, සමහර රාජ්‍ය නොවන සංවිධානවලට එරෙහිව ඔවුන්ගේ සේවකයින් සහ වෙනත් ආයතන විසින් පැමිණිලි කරනු ලැබූ අවස්ථා තිබේ.

ඒ නිසා රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන ලියාපදිංචි කිරීමේ ක්‍රමයක් රට තුළ හඳුන්වාදීම කෙරෙහි දැඩි අවධානයක් යොමු කිරීමට රජයට අවශ්‍ය විය. ඒ අනුව, එම සංවිධානවල ක්‍රියාකාරකම් සොයා බලා ඒවායේ නිසි ක්‍රියාකාරීත්වය සම්බන්ධයෙන් නිර්දේශ ඉදිරිපත් කිරීමට ජනාධිපති විසින් කොමිෂන් සභාවක් පත් කරන ලදී. මෙම කොමිෂන් සභාව විසින් කරන ලද නිර්දේශයන්ට අනුව, රුපියල් 50,000 සහ ඊට වැඩි අරමුදලක් ඇති රාජ්‍ය නොවන සංවිධානවල ලියාපදිංචිය අනිවාර්ය කරමින් මහජන ආරක්ෂක ආඥාපනත යටතේ රෙගුලාසි සම්මත කරන ලදී. කෙසේ වෙතත්, හදිසි නීති රෙගුලාසි අවලංගු වීමත් සමඟ, මෙම ක්‍රමවේදයද අවලංගු විය. 1995 දී සෞඛ්‍ය, මහාමාර්ග සහ සමාජ සේවා අමාත්‍යාංශය විසින් 1980 පනතටසංශෝධන කිහිපයක් යෝජනා කරන ලදී. රාජ්‍ය නොවන සංවිධානවල කටයුතු පරිපාලනය කිරීම සඳහා රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන උපදේශක සභාවක් පිහිටුවීම සහ අතුරු කළමනාකරණ මණ්ඩලයක් පත් කිරීම සඳහා නීති කෙටුම්පත් සම්පාදනය කරන ලදි. මෙම විධිවිධානවලට එරෙහිව දැඩි විරෝධතා එල්ල විය. කෙසේ වෙතත්, 1998 දී එම කෙටුම්පත පාර්ලිමේන්තුව විසින් අනුමත කරන ලදී. (1998 අංක 8 දරන පනත) ඒ අනුව, 1996 දී සෞඛ්‍ය, මහාමාර්ග සහ සමාජ සේවා අමාත්‍යාංශය යටතේ රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන පිලිබඳ ජාතික ලේකම් කාර්යාලය පිහිටුවන ලදී. ඉන් අනතුරුව කලින් කලට ආරක්ෂක, විදේශ කටයුතු ආදී විවිධ අමාත්‍යංශ යටතේ ක්‍රියාත්මක වී ඇති අතර වර්තමානයේ රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන පිලිබඳ ජාතික ලේකම් කාර්යාලය 2022 ජූලි මාසයේ සිට මහජන ආරක්ෂක අමාත්‍යාංශයේ විෂය පථය යටතේ ක්‍රියාත්මක වේ. මෙම කාර්යාලය විසින් තම සේවාව දිවයින පුරා ක්‍රියාත්මක කරන අතර ඒ සදහා රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන දිස්ත්‍රික් සම්බන්ධීකරණ නිලධාරීන් සෑම දිස්ත්‍රික්කයක්ම ආවරණය වන පරිදි පත්කොට ඇත. රෙජිස්ට්‍රාර්වරයාගේ බලතල වලින් කොටසක් දිස්ත්‍රික් ලේකම්වරුන්ට හා ප්‍රාදේශීය ලේකම්වරුන්ට පවරා දී ඇත. ඒ අනුව දිස්ත්‍රික් ලේකම්වරයා නියෝජ්‍ය රෙජිස්ට්‍රාර්වරයා ලෙසද, ප්‍රාදේශීය ලේකම්වරයා සහකාර රෙජිස්ට්‍රාර්වරයා ලෙසද නිල බලයෙන් පත්කොට ඇත.